بر اساس آمار و اطلاعات موجود، امروزه شهرها سه درصد از سطح کره زمین را تشکیل می‌دهند و بیش از 50 درصد جمعیت را در خود جای داده اند. رقمی که تا سال 2050 به 70 درصد خواهد رسید. علاوه بر این، شهرها بیش از 80 درصد از تولید ناخالص داخلی جهان (GDP) را تولید می کنند.

در این راستا سدها و نیروگاه‌های برق‌آبی ضمن تسهیل نمودن دسترسی به خدمات ضروری برای زندگی مانند آب و برق؛ به تغییر شهرها به مکان‌هایی با رفاه پایدار برای زندگی بهتر کمک نموده همچنین در راستای توسعه اجتماعی و اقتصادی از مردم منطقه حمایت می‌کنند.

در این شرایط برخی منتقدان سدسازی در کشور ما بیان می‌کنند که کشورهای پیشرفته در حال تخریب سدهای خود هستند و صنعت سدسازی در جهان منسوخ شده، اما واقعیت چیز دیگری است و موارد نقض زیادی در این زمینه می‌توان برشمرد.

به‌عنوان‌مثال و تنها در یک مورد در کشوری پهناور و سرشار از منابع آب شیرین و سوخت فسیلی مانند کانادا، عملیات اجرایی سد و نیروگاه برق‌آبی بزرگی از سال 2014 میلادی در دست اجرا است.

پیش از معرفی این طرح بزرگ لازم است تا اطلاعات خود را در خصوص منابع آبی و ظرفیت تولید برق کشور کانادا بروز کنیم.

کانادا به‌عنوان یکی از پرآب‌ترین کشورهای دنیا و با میزان بارش 5/2برابر کشور ایران ، چهار دریاچه از پنج دریاچه عظیم آب شیرین جهان را در اختیار دارد.

علاوه بر استفاده از سد برای تأمین بسیاری از منافع راهبُردی، کانادا یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان انرژی برق‌آبی در دنیا بشمار می‌رود. بر اساس آمار رسمی، در کانادا بیش از 1020 سد بزرگ وجود دارد. بر اساس آخرین گزارش IHA[1]، ظرفیت در دست بهره برداری نیروگاه برق آبی این کشور نیز بالغ بر 81 هزار مگاوات است. براساس این گزارش بیش از 63 درصد از تولید برق کشور کانادا بر عهده صنعت سدسازی است.

قابل ذکر است که کانادا بعد از ونزوئلا و عربستان سومین دارنده بزرگ منابع نفتی جهان شناخته می‌شود؛ اما این کشور، بیش از ۵۰ سال قبل تولید برق از انرژی هسته‌ای را آغاز کرده است.

از سوی دیگر این کشور ششمین تولیدکننده برق هسته‌ای است و حدود ۱۵ درصد از برق آن در نیروگاه‌های هسته ای با طراحی داخلی تولید می‌شود.

بر اساس آمار موجود کانادا در سال 2020، سومین تولیدکننده بزرگ انرژی برق آبی در جهان پس از برزیل و چین بود.

اما در شرایط کنونی نیز ظرفیت برق آبی کانادا تا توسعه کامل فاصله زیادی دارد. در گزارش وضعیت سال 2021 انجمن بین المللی انرژی آبی بیش از 4000 مگاوات پروژه آبی در دست ساخت در این کشور ذکر شده است. بر این اساس مجموع پتانسیل ظرفیت نیروگاه‌های آبی کانادا در حدود 160 گیگاوات برآورد می‌شود که این میزان دو برابر ظرفیت دردست بهره‌برداری نیروگاه های برق آبی این کشور است.

در یک نگاه کلی این آمار و ارقام نشان می‌دهد که کشور کانادا هم از لحاظ منابع آب شیرین و هم از لحاظ تولید انرژی در وضعیت بسیار مطلوبی قرار دارد.

اطلاعات فوق بیانگر آن است که صنعت نیروگاه‌های آبی کانادا نه‌تنها متوقف نشده، بلکه با برنامه‌ریزی دقیقی درحال‌توسعه است.

به‌عنوان‌مثال با یک جستجوی ساده در فضای مجازی به عبارت «SITE C یا پروژه انرژی پاک» در کشور کانادا برمی‌خوریم.

اولین کلماتی که در معرفی این طرح به چشم می‌خورد؛ تولید انرژی پاک است. برای اطلاع از آخرین وضعیت این پروژه می‌توانید به نشانی اینترنتی https://www.sitecproject.com مراجعه کنید. مرور برخی از مشخصات این پروژه خالی‌ازلطف نیست.

پروژه تولید انرژی پاک یا SITE C به‌عنوان سومین سد و نیروگاه برق‌آبی بر رودخانه"Peace"در شمال شرقی ایالت"بریتیش کلمبیا " در حال ساخت است. این سد و نیروگاه برق‌آبی برای کمک به رفع نیاز برقی بلندمدت منطقه احداث می‌شود. نیروگاه برق‌آبی این پروژه با ظرفیت 1100 مگاوات، سالانه حدود 5100 گیگاوات ساعت برق تولید می‌کند.

SITE C پس از اخذ تأییدیه‌های ایالتی و فدرال در پاییز 2014، موفق به اخذ مجوز شروع عملیات اجرایی شد. عمر مفید این پروژه از زمان بهره‌برداری ،بیش از 100 سال تخمین زده می‌شود.قطعاً برای احداث چنین پروژه عظیمی تمامی تمهیدات زیست‌محیطی، اجتماعی، اقتصادی، مالی و... در نظر گرفته شده، مواردی که برای اجرای پروژه‌های برق‌آبی در کشور ما حتماً درس‌آموز بوده و باید در نظر گرفته شود.

اجزای اصلی پروژه SITE C

عملیات اجرایی این طرح برق‌آبی بزرگ در ژوئیه 2015 آغاز شد و تا کنون بیش از 80 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. براین‌اساس روند شروع آبگیری مخزن این سد طبق برنامه در سال 2024 آغاز خواهد شد.مناطق قابل‌توجه پروژه که در حال حاضر تکمیل شده عبارت‌اند از: سد خاکی، مسیر جایگزین بزرگراه 29، دو خط انتقال 500 کیلوولت، 75 کیلومتر راه و یک پست برق جدید.

بر اساس برنامه زمان‌بندی، ساخت این پروژه تا سال 2025 با بهره برداری از هر 6 واحد نیروگاه برق‌آبی خاتمه خواهد یافت. برآوردها نشان می‌دهد نیروگاه آبی این سد انرژی مورد نیاز برای تامین برق حدود 450 هزار خانه یا 1.7 میلیون وسیله نقلیه الکتریکی در سال را فراهم کند.جنس بدنه این سد از نوع خاکی و ارتفاع آن 60 متر است. همچنین طول تاج آن به بیش از 1000 متر می رسد. عرض این سد در پی 500 متر است.با تکمیل سیستم انحراف آب و پس از تغییر مسیر رودخانه، ساخت این سد خاکی در سال 2021 آغاز شد. حجم خاکریزی این سد نیز حدود 16 میلیون متر مکعب است.

نتیجه‌گیری:

هر چند که سدسازی همیشه و در همه جای دنیا منتقدانی داشته؛ ولی شکی نیست با تمامی انتقادات و هزینه‌های اجتماعی و محیط زیستی، نیروگاه برق‌آبی منافع بی‌شماری برای همه کشورهای دنیا به‌خصوص در ایران دارد. برای نمونه کافی است نگاهی به روند خشکسالی و افزایش مصرف انرژی همچنین تبعات اجتماعی آن در غرب آسیا بیندازیم تا نقش کلیدی این صنعت در برنامه‌ریزی و مدیریت منابع آب بیش‌ازپیش مشخص شود. به هر حال بهتر است با درک یکدیگر و اتحاد بیشتر به توسعه صنعت سدسازی به‌عنوان یک نیاز اساسی آیندگان و تولید برق پاک در ایران بیشتر توجه کنیم.