ایران بدلیل شرایط توپوگرافی و قرار گرفتن بر روی کمربند خشک جهان در زمره کشورهای خشک و نیمه خشک قرار گرفته است و خشکی جز خصوصیات ذاتی هیدرولوژیک آن می باشد به طوری که متوسط بارندگی آن حدود 249 میلی متر است که این مقدار در حدود یک سوم مقدار متوسط جهانی می باشد[i]. افزون بر این عدم توزیع مکانی و زمانی مناسب بارش‌ها سبب شده است که منابع محدود آب به طور مساوی در اختیار مناطق مختلف قرار نگیرد. محدودیت های طبیعی و اقلیمی از یک سو و افزایش جمعیت و گسترش فعالیت های صنعتی و کشاورزی جهت تامین امنیت غذایی کشور از سوی دیگر سبب فشار آمدن بر روی منابع آب شیرین محدود کشور شده است. در کشورهای مختلف جهان منبع آب شیرین مورد استفاده آب های تجدیدپذیر می باشد. در واقع منظور از آب های تجدیدپذیر، آب های سطحی و زیرزمینی می باشد که سالانه در اثر بارش‌ها و رواناب تجدید شده و دوباره به چرخه هیدرولوژی بازمی گردند. شاخص هایی به منظور بررسی وضعیت منابع آب تجدید شونده تعریف شده است که یکی از رایج ترین آنها شاخص فالکن مارک می باشد. براساس این شاخص چنانچه سرانه آب تجدیدپذیر زیر 1700 مترمکعب در سال[ii] باشد با تنش دوره‌ای و زیر 1000 متر مکعب در سال با کمبود آب مواجه هستند. این شاخص هم اکنون در کشور 1300 متر مکعب در سال می باشد که بیانگر تنش آبی شدید است. علاوه بر موارد فوق عوامل متعددی در ایجاد بحران و کمبود آب کشور دخیل است که از جمله آن ها یکپارچه نبودن مدیریت منابع آب کشور و عدم توجه به آمایش سرزمین، ناهماهنگی در سیاست گذاری ها، ضعف همکاری و هماهنگی بین دستگاه ها، راندمان و بهره وری پایین مصرف آب در بخش های مختلف از جمله کشاورزی بدلیل کمبود آگاهی کشاورزان در استفاده مناسب آب و سایر نهاده های کشاورزی، برداشت های بی رویه از منابع آب سطحی و زیرزمینی و نادیده گرفتن ارزش اقتصادی آب در بخش های شرب، صنعت و کشاورزی از مهم ترین چالش های منابع آب کشور می باشد که اثرات زیان بار و غیرقابل برگشتی را از لحاظ فیزیکی، اجتماعی و اقتصادی مانند خالی شدن سفره های آب زیرزمینی، فرونشست زمین در دشت های مختلف کشور، چالش های امنیتی و مهاجرت روستاییان به حاشیه شهرها از تبعات این مشکلات است. در این شرایط تاکید بر برنامه‌های تعادل‌بخشی از جمله احیای آب‌های زیرزمینی، حکمرانی مصوب و لزوم پیاده‌سازی آن بر اساس اصول توسعه پایدار و مدیریت یکپارچه منابع آب، استفاده بهینه از منابع آب و بازچرخانی آن، تقویت دیپلماسی آب با کشورهای همسایه می‌بایستی در قالب تنظیم بودجه سالانه در بخش‌های آب کشور در جهت تحقق برنامه‌های انجام شده و با در نظر گرفتن تامین پایدار آب برای مصارف مختلف مطابق با پیش‌بینی جمعیت کشور تا افق سال 1402 باشد. از طرفی با توجه به اینکه بیش از 90 درصد از منابع آب سطحی و زیرزمینی در بخش کشاورزی با راندمان پایین مصرف می گردد، ترویج و آموزش بهره برداران، ایجاد مشوق هایی برای کاهش بهره برداری و تغییر سیستم های سنتی ، یکپارچه نمودن اراضی کشاورزی، اصلاح الگوی کشت متناسب با پتانسیل های هر منطقه و ترغیب کشاورزان به کاشت محصولات با نیاز آبی پایین ، کاهش صادرات آب مجازی و جلوگیری از برداشت های غیرمجاز چاه های آب کشاورزی از مواردی است که جهت صرفه جویی و مصرف بهینه آب در بخش کشاورزی در شرایط حاضر موثر خواهد بود.

1-      پایگاه اطلاع رسانی وزارت نیرو

2-      بررسی تحلیل شرایط موجود و تبیین وضعیت آینده بحران آب در کشور (مرکز پژوهش‌ها – مجلس شورای اسلامی)