به گزارش مهرگان پرس،

میزان مصرف آب در ایران بسیار بیشتر از آن چیزی است که طبیعت برای ما فراهم کرده است. آمارها نشان داده است که در کمتر از 20 سال گذشته در کشور بیش از 200 کیلومترمکعب از منابع آب سطحی و زیرزمینی مصرف شده و جبران نشده است. این بدین معنی است که ما آب را برمیداریم ولی آن چیزی که طبیعت به ما برمیگرداند، متناسب با برداشت های ما در مصارف نیست.

این برداشت بیش از حد آب مسلما می تواند تبعات بسیار متفاوتی در پی داشته باشد. یکی از تبعات جدی آن فرونشست زمین است. این فرونشست ها عمدتا به شکل فروچاله و یا شکاف های طولی برروی زمین ظاهر میشود که ما خبرهایی از آن را در استان هایی مانند اصفهان، کرمان و تهران این اواخر به وفور شنیده ایم .

تبعات این فرونشست ها بسیار جدی است. این پدیده می تواند هم سازه های ما از قبیل خطوط راه آهن، خانه ها، بناها و جاده ها را تهدید کند و هم لوله های گاز، آب و نفت را که زیرزمین کار گذاشته شده است را دچار شکستگی کند. فرونشست ها می توانند شرایط زندگی را در یک منطقه برای ساکنان دشوار سازند. بطور مثال مشکلاتی که کشاورزان با فرونشست ها در دشت ورامین و در اصفهان دارند، شرایط کشت و کار را برای آنها سخت کرده و بخشی از زمین زراعی خود را از دست داده اند. این امر بر از دست دادن منبع درآمد کشاورزان تاثیر نامناسبی می گذارد.

علاوه بر این فرونشست ها باعث میشود تا زمین قسمتی از پتانسیل خود را در ذخیره آب از دست بدهد. هنگامی که زمین نشست می کند، خلل و فرج درون خاک و لایه های آن کمتر شده و امکان نفوذ آب به درون زمین کمتر میشود. بطوری که حتی اگر در آینده در دوره های ترسالی قرار بگیریم، شاید دیگر آبخوان ها  نتواند به خوبی تغذیه شوند، چون نفوذپذیری خاک بعلت فشردگی لایه ها خاک کم شده است.

فرونشست های زمین میتواند اثرات کوتاه مدتی را نمایان سازند مانند فروریختن ساختمان ها و یا فرورفتن جاده ها و هم میتواند اثراتی بلند مدت داشته باشد مانند کاهش تغذیه آبخوان ها که تبعات آن را نسل های بعد تجربه خواهد کرد.

راهکارهای متفاوتی برای مقابله با فرونشست ها وجود دارد، از راهکارهای ساده تا پیچیده که نیاز به تکنولوژی دارد. مدیریت مصرف منابع آب مهترین راهکار برای کاهش نرخ نشست زمین است. این مدیریت مصرف باید در بهینه سازی مصرف آب در بخش کشاورزی، صنعت و شرب مورد توجه قرار گیرد. حتی اگر میزان مصرف آب شرب در برابر مصرف عمده منابع مانند که کشاورزی است، بسیار ناچیز باشد ولی این امر به معنی نادیده گرفتن نقش تک تک افراد برای حفظ حتی قطره ای از منابع آب نیست. بنابراین نگاه مدیریت مصرف منابع آب باید نگاهی همه جانبه نگر بر کلی مصارف منابع آبی باشد. در کنار حفاظت از منابع آب در یک منطقه که دچار فرونشست شده است، تقویت پوشش گیاهی از طریق درختکاری و یا تقویت پوشش گیاهی بومی منطقه می تواند مانعی در برای افزایش ترخ فرونشست زمین باشد.

از جمله راهکارهای موفق در کنترل فرونشست میتوان به تجربه چین اشاره کرد. چین برای کاهش فرونشست زمین در شهر تائی وان با 5 میلیون نفر جمعیت از روش مدیریت منابع آب و تقویت پوشش گیاهی اتسفاده کرد.  شهر تائی وان و نواحی اطراف آن از بالاترین نرخ فرونشست در جهان برخوردار هستند. بدلیل نشست زمین، خطوط لوله، جاده ها، پل ها و راه آهن نیاز به تعمیر دائمی دارند و شکاف های ایجاد شده در ساختمان ها باعث شده تا ساکنین مجبور به بازسازی خانه ها شوند.

چینی ها برای حل این مشکل توامان با مدیریت مصرف آب از طریق مدرن سازی کشاورزی و صرفه جویی در مصرف آب، تغذیه مصنوعی آبخوان منطقه و همچنین کاشت درختان بطور وسیع اقدام به کاهش نرخ فرونشست ها کرده اند. تغذیه مصنوعی دشت باعث میشود تا آب وارد آبخوان ها شده و از فروریختن خلل و فرج های خاک بر اثر نشست زمین بدلیل تهی شدن آبخوان جلوگیری کند .

تغذیه مصنوعی آبخوان روشی است که سبب احیا آب های زیر زمینی و بازگشت بخشی از آب از بین رفته به آبخوان می باشد. تغذیه مصنوعی از طریق وارد کردن آب به داخل سفره های آب زیرزمینی صورت می گیرد. یکی از راه های ساده تغذیه مصنوعی، پخش کردن سیلاب در دشت هاست که چندان از پیچیدگی اجرایی برخوردار نیست. پخش سیلاب ها در دشت ها می تواند به مرور و به آرامی آب را وارد لایه های زیرین خاک کرده و سفره های آب زیرزمینی را تغذیه کند. یعنی به جای اینکه اجازه دهیم سیل با سرعت حرکت کرده و از دسترس خارج شود با ایجاد موانعی ساده در دشت ها در برابر سیلاب، آن را پخش کرده و نه تنها سرعت سیل را کاهش داده و خسارات ناشی از سیل را کمتر می کند. بلکه با فرصت دادن به جذب آب می تواند به سفره های آب زیرزمینی نفوذ کند. آب وقتی با سرعت جریان پیدا می کند فرصت نفوذ به زمنی را پیدا نکرده و از دشت خارج میشود. پخش سیلاب یکی از راهکارهای کم هزینه است که قابلیت اجرایی بالایی دارد.

بنابراین ما در ایران علاوه بر نیاز جدی به توجه بیشتر به درختکاری و همچنین تقویت پوشش گیاهی باید به فکر اصلاح مدیریت مصرف آب در کشور در کنار اجرای تغذیه مصنوعی آبخوان ها باشیم تا از گسترش فرونشست ها جلوگیری کنیم.